De wetenschap over vasten voor vrouwen

Vasten bij vrouwen: waarom jouw lichaam anders werkt

Veel vrouwen die met vasten beginnen, merken dat hun lichaam anders reageert dan dat van mannen. Dat komt omdat het vrouwelijke lichaam veel gevoeliger is voor schommelingen in energie-inname, vooral door de invloed van hormonen. Toch kan vasten, mits goed toegepast, een krachtige tool zijn  niet alleen voor vetverbranding, maar ook voor herstel en celvernieuwing.

Van suikerverbranding naar vetverbranding

Wanneer je begint met vasten, schakelt je lichaam eerst over van het verbranden van glucose naar vet. In de eerste 12 tot 24 uur worden je glycogeenvoorraden (opgeslagen suiker in de lever en spieren) geleidelijk leeggetrokken. Dit is de eerste stap: het lichaam raakt zijn directe energiebron kwijt en moet op zoek naar alternatieve brandstof. Die vindt het in vetzuren. Tegelijkertijd dalen je insulinewaarden, wat vetverbranding mogelijk maakt. Voor vrouwen is het belangrijk dit proces niet te forceren, omdat te lage insulineniveaus bij een te streng vastenschema de balans van oestrogeen en progesteron kunnen verstoren.

Autofagie: interne detox en celvernieuwing

Na ongeveer 24 tot 48 uur ontstaat er een interessant proces: autofagie. Dat is het natuurlijke mechanisme van het lichaam waarbij het oude of beschadigde celmateriaal opruimt en hergebruikt. Autofagie is als een soort interne detox: cellen die niet meer goed functioneren worden afgebroken en de bruikbare bouwstoffen worden hergebruikt voor herstel. Het is een evolutionair mechanisme dat je lichaam in stand houdt tijdens periodes van schaarste. Onderzoekers, waaronder Nobelprijswinnaar Yoshinori Ohsumi, hebben aangetoond dat dit proces essentieel is voor het voorkomen van veroudering en chronische ziektes, zoals Alzheimer en zelfs bepaalde vormen van kanker.

Vasten en chemotherapie bij borstkanker

Het effect van vasten op gezondheid gaat dus veel verder dan alleen afvallen. Steeds meer onderzoeken richten zich op de invloed van vasten tijdens ziekteprocessen, zoals chemotherapie. In kleine klinische studies bij vrouwen met borstkanker is gebleken dat een zogenaamde “fasting mimicking diet”  een vaste achtig dieet dat laag in calorieën, suikers en eiwitten is  tijdens de dagen rond chemotherapie kan zorgen voor minder bijwerkingen, beter behoud van gezonde cellen, en zelfs een verhoogde effectiviteit van de behandeling. De theorie hierachter is dat gezonde cellen tijdens vasten in een beschermende modus gaan, terwijl kankercellen juist kwetsbaarder worden voor de aanval van chemo. Grote studies zoals de DIRECT-trial in Nederland onderzoeken nu of dit ook op grote schaal een verschil maakt.

Vasten en de vrouwelijke cyclus: waarom timing alles is

Toch vraagt dit alles om nuance. Vasten is een stressor  het daagt je lichaam uit  en bij vrouwen, zeker in de tweede helft van de cyclus (de luteale fase), kan die extra stress leiden tot hormonale klachten of zelfs het uitblijven van de menstruatie. Tijdens deze fase zijn vrouwen gevoeliger voor bloedsuikerschommelingen, neemt de behoefte aan energie toe, en zijn ze minder stressbestendig. Daarom werkt vasten voor vrouwen het beste als het cyclisch wordt toegepast: langere vastenperiodes in de eerste helft van de cyclus (na de menstruatie tot en met de eisprong), en kortere of helemaal geen vasten in de tweede helft (vanaf de eisprong tot aan de menstruatie). Zo blijft je hormonale balans intact én profiteer je van de voordelen van vetverbranding en celherstel.

Wie langer vast  bijvoorbeeld één of meerdere dagen  zal merken dat het lichaam steeds efficiënter omschakelt naar vetverbranding, dat ontstekingswaarden dalen en dat mentale helderheid vaak toeneemt. Maar dit soort diepere vormen van vasten moeten met voorzichtigheid worden ingezet, en alleen wanneer het lichaam al goed getraind is in kortere vormen van intermittent fasting.

Samengevat

Vasten kan een krachtig hulpmiddel zijn voor vrouwen, zowel fysiek als op celniveau, mits het wordt afgestemd op de vrouwelijke cyclus en met voldoende herstelmomenten. Niet de strengheid van het vasten bepaalt het succes, maar de intelligentie waarmee je het toepast.

Cyclisch vastenschema voor vrouwen

Let op: dit is een algemene richtlijn. Luister altijd naar je eigen lichaam. Verminder vasten direct als je merkt dat je menstruatie uitblijft, je vermoeid raakt of obsessief met eten bezig bent. Vasten moet je dienen  niet beheersen.